Δημήτρης Γληνός - ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΘΕΛΕΙ ΤΟ ΕΑΜ (Σεπτέμβρης 1942)

Τούτο το ντοκουμέντο το δημοσιεύουμε σήμερα, σαν ένα μικρό φόρο τιμής σε έναν από τους κορυφαίους της νεοελληνικής διανόησης, που ο συνεπής μέχρι την άκρη δημοκρατισμός του τον οδήγησε στο τέλος της ζωής του (1935-1943) στον επαναστατικό μαρξισμό, στο Δημήτρη Γληνό. Το προλεταριάτο και το κόμμα του, το παλιό μεγάλο ΚΚΕ, σε μια χώρα στην οποία η αστική τάξη δεν είχε ποτέ πραγματικό και βαθύ εθνικό και δημοκρατικό χαραχτήρα, ήταν φυσικό να κερδίσουν, στην εποχή της επαναστατικής ωριμότητάς τους (1930-1955), συγκεκριμένα το 1935 τον κορυφαίο αυτό μαχητή και δάσκαλο, τον αφοσιωμένο για χρόνια στο να βγάλει το λαό μας από τα πνευματικά σκοτάδια της αμορφωσιάς, της θρησκοληψίας, του σιχαμερού αρχαϊκο-καθαρευουσιανισμού, του γλωσσικού διχασμού.

Για να μην πολυλογάμε, η συγκεκριμένη δημοσίεψη γίνεται για πρώτη φορά σε αυτή τη μορφή και όχι σε μορφή πληκτρολογημένου κειμένου καθαρά για λόγους αδυναμίας να γίνει πληκτρολόγηση του συνόλου του κειμένου σε ένα εύθετο χρονικό διάστημα, με ταυτόχρονη λειτουργία του ιστολογίου με σχετικά ταχτική ανανέωση. Θα ακολουθήσουν κι άλλες αναρτήσεις παρόμοιας μορφής, κύρια στα ελληνικά αλλά και, όπου δεν υπάρχει το αντίστοιχο υλικό, και στην αγγλική γλώσσα, που είναι πλέον, ειδικά σε ό,τι αφορά τη νέα γενιά, τόσο διαδεδομένη, που επιτρέπει, σε περίπτωση που ένα ντοκουμέντο δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και είναι πολυσέλιδο (αδυνατούμε δηλαδή σαν ιστολόγιο να το μεταφράσουμε λόγω όγκου), να το αναρτούμε ως έχει. Στο κάτω κάτω, αυτό που δεν μπορεί να κάνει το Κόκκινο Μετερίζι, μπορεί να έχει το χρόνο και τη διάθεση να το κάνει κάποιος συναγωνιστής ή συναγωνίστρια, πράγμα που μάλιστα θα ήταν και πολύ ευχάριστο, ειδικά όταν μιλάμε για ντοκουμέντα σχετικά σπάνια ή/και σκόπιμα παραγκωνισμένα από το ρεβιζιονισμό και το σοσιαλφασισμό.

Το βιβλιαράκι «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ», που εκδόθηκε το Σεπτέμβρη του 1942, είναι η καλύτερη, η πιο εμπεριστατωμένη και συμπυκνωμένη, καθαρή εξήγηση  του τι σημαίνει η συγκρότηση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, ποιες είναι οι κινητήριες δυνάμεις του, οι βασικές γραμμές του προγράμματός του, οι άξονες της δράσης του. Με μια έννοια σφραγίζει σαν πλατφόρμα το ξεκίνημα της διαμόρφωσης μιας ολόκληρης γενιάς, της πιο φωτεινής από τη συγκρότηση νεοελληνικού κράτους, της γενιάς της Εθνικής Αντίστασης, του αντιιμπεριαλιστικού και λαϊκοδημοκρατικού αγώνα, ενός αγώνα που σφράγισε τη σύγχρονη ιστορία της χώρας μας και στον οποίο όλοι όσοι αναφερόμαστε σήμερα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στην πάλη για έναν άλλο κόσμο ειρήνης, δικαιοσύνης και λευτεριάς, οφείλουμε ένα πολύ μεγάλο μέρος της διαμόρφωσής μας.

Δυο παρατηρήσεις. Η πρώτη αφορά το σημείο όπου ο Γληνός κριτικάρει τους παλαιοδημοκρατικούς ηγέτες, τους πολιτευτές δηλαδή του  ευρύτερου βενιζελικού χώρου, για το γεγονός πως πολλοί από αυτούς απαιτούσαν να τεθεί ως στοιχείο της πλατφόρμας του ΕΑΜ το διώξιμο του βασιλιά Γλύξμπουργκ μετά την Απελευθέρωση, κάτι που ο Γληνός -και σωστά- σημειώνει πως θα στένευε τη βάση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, αποκλείοντας όσους φιλοβασιλικούς θέλανε να παλέψουνε κατά του φασίστα καταχτητή. Φαινομενικά, η θέση του ΕΑΜ, άρα και του ΚΚΕ, βρίσκεται «δεξιότερα» εκείνης των κεντρώων βενιζελικών που έβαζαν το ζήτημα της μη επιστροφής του βασιλιά σαν προϋπόθεση για την προσχώρησή τους στο ΕΑΜ. Επί της ουσίας όμως, ήταν ακριβώς η κοντόθωρη και αντιλαϊκή πολιτική κληρονομιά αυτών των παλιών αστών πολιτικών του μεσοπολέμου (ένας απ’ αυτούς ήταν και ο Παπαντρέας ο Α’, παππούς του σημερινού παπατζή) που τους έκανε να βάζουν πάνω από τον αντιφασιστικό πόλεμο τις μεταξύ τους διαμάχες (βενιζελικοί – βασιλικοί), σε αντίθεση με το ΕΑΜ, που σκοπό του είχε το άναμμα της εθνικοαπελευθερωτικής πάλης μέχρι του σημείου της ένοπλης αντιπαράθεσης με τον κατακτητή, πράγμα που είχε ως προϋπόθεση την πλατιά ενότητα του λαού, με διαχωριστική γραμμή αποκλειστικά μεταξύ πατριωτών και δοσίλογων προδοτών. Αυτό ας λειτουργήσει και σαν απόδειξη της θέσης πως ο,τιδήποτε είναι «αριστερότερο» στη μορφή δεν είναι απαραίτητα και πιο επαναστατικό ή δημοκρατικό στην ουσία.

Η γραμμή του τροτσκισμού στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν τύποις «αριστερότερη» από αυτήν του τριτοδιεθνιστικού κομμουνισμού. Το ίδιο και η γραμμή του Άρη Βελουχιώτη σε σχέση με εκείνη της ΚΕ του ΚΚΕ και της ΚΕ του ΕΑΜ, όταν αυτός μεταξύ Απρίλη και Ιούνη 1945, προέβαινε σε ανοιχτό φραξιονισμό και συγκροτούσε «δικό του» ΕΑΜ, υπό τον τίτλο Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης (ΜΕΑ) σε αντιπαράθεση με την καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Και οι δύο αυτές γραμμές, αν επικρατούσαν σαν καθοδήγηση είτε του διεθνούς είτε του ελλαδίτικού κινήματος σε αντιπαράθεση με τις τύποις «δεξιότερες» - μετωπικές του διεθνούς και του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, θα τα είχαν χαντακώσει και τα δύο, αλλά και τον αντιφασιστικό πόλεμο των λαών. Το λάθος -θελημένο ή αθέλητο- πηγάζει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις από την απώλεια της καθαρής ματιάς για το ποια είναι η ΚΥΡΙΑ ΑΝΤΙΘΕΣΗ κάθε ιστορικής στιγμής, σε κάθε δοσμένο τόπο αλλά και παγκόσμια.

Η δεύτερη παρατήρηση αφορά το ύφος, τη γλώσσα, το πνεύμα του κειμένου. Απλότητα, σαφήνεια, αδρή και παραστατική τοποθέτηση των ζητημάτων, αυστηρότητα και λιτότητα, λαϊκότητα χωρίς λαϊκισμό. Νιώθεις το συγγραφέα να πάλλεται μαζί με το λαό, να θεωρεί τον εαυτό του και τη μοίρα του απόλυτα συγχωνευμένη με την τύχη του μαχόμενου έθνους, να μην αφήνει χώρο για λιβανωτά, αλλά να εξηγεί παστρικά σε κάθε πατριώτη πως είναι ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ να μπει στην πάλη για να αλλάξει τη ζωή του εκ βάθρων, στην αρχή διώχνοντας τον κατακτητή κι αργότερα μην αφήνοντας να του ξανακάτσει στο σβέρκο κανένας παλιάνθρωπος βιάζοντας τη θέλησή του. Ο καθοδηγητικός τόνος προς το λαό είναι παραινετικός, ένα κάλεσμα να παλέψει ο ίδιος γιατί τίποτα δε θα του χαριστεί, πόσο μάλλον η λευτεριά, κι όχι πατερναλιστικός και υποτιμητικός, όπως εκείνος -για να ‘ρθουμε και στο σήμερα-  της σοσιαλφασιστικής και ρεβιζιονιστικής ψευτοαριστεράς.

Τέλος, να πούμε πως στο κείμενο, κατά τη γνώμη μας εξαιτίας του πνεύματος αμυντικής πατριωτικής έξαρσης που επικρατούσε όταν γράφτηκε, υπάρχουν κάποιες παραχωρήσεις στη μυθολογία του ελληνικού εθνικισμού (π.χ. η Ελλάδα θεωρείται «χώρα» και όσον αφορά την αρχαιότητα – αναφορά περί εισβολής από Πέρσες κλπ., σα να υπάρχει ιστορική ενότητα αρχαίου και νέου ελληνισμού, οι μονοσήμαντα θετικές αναφορές στο ’21 (και στη Φιλική Εταιρεία), για το οποίο ωστόσο μόλις τότε άρχιζε να αναπτύσσεται εμβρυακά η πρώτη ερευνητική προβληματική για τη σχέση του με την τσαρική Ρωσία και την απορριπτική απέναντί του στάση των Μαρξ - Ενγκελς, την οποία ανέδειξε πολύ αργότερα, αρχές της δεκαετίας του '90, η Οργάνωση για την Ανασυγκρότηση του ΚΚΕ - ΟΑΚΚΕ), παραχωρήσεις ωστόσο ολότελα δευτερεύουσες σε σχέση με τη συντριπτικά κύρια θετική πλευρά του σημαντικού αυτού ντοκουμέντου του εθνικοαπελευθερωτικού, λαϊκού και δημοκρατικού κινήματος της χώρας μας.

Το βιβλίο προλογίζει, το Νοέμβρη του 1944, ο Γιάννης Ζέβγος, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, της ΚΕ του ΕΑΜ και Υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, ενώ παρατίθεται και ο λόγος του ίδιου στο πολιτικό μνημόσυνο για το Δ. Γληνό που διοργάνωσε το Εθνικό Συμβούλιο (η εθνοσυνέλευση της Ελεύθερης Ελλάδας στα βουνά) στις 21 του Μάη του 1944.

Τι Είναι Και Τι Θέλει το ΕΑΜ